De Groningse Gemeente Zuidhorn had de primeur in 2018. Als eerste Gemeente, had het succesvol blockchain technologie geïmplementeerd, rondom de ‘kindpakketten’ die ze uitdeelt. Met het geld van kindpakketten kunnen ouders die weinig te besteden hebben af en toe wat extra’s kopen voor de kinderen, zoals een winterjas, sportlessen of een fiets. Vele honderden experimenten bij andere Nederlandse Gemeenten volgden in de jaren daarna, van budgetbeheer binnen schulden, tot het aanvragen van een rolstoel, innen van toeristenbelasting en aanvragen van een gehandicaptenkaart.
De technologie heeft zich de afgelopen jaren razendsnel doorontwikkeld en wereldwijd zijn veel overheden op alle niveaus de technologie gaan implementeren binnen de eigen gelederen. Van Dubai en Zwitserland tot schoolvoorbeeld van een ‘digital government’ Estland, wat met talloze overheidsdiensten voorop loopt in de implementatie van de technologie.
Hoog tijd om ook voor de Nederlandse overheid, om een ‘speelveld analyse’ te maken. Want volgens het recent gepubliceerde rapport “Digitale decentrale waardeoverdracht voor de publieke sector in Nederland” functioneren veel regelingen, overeenkomsten, registraties, transacties en bijbehorende structuren, grotendeels op dezelfde wijze en infrastructuur als tientallen jaren geleden. Blockchain technologie zou volgens het rapport niet alleen meer vertrouwen kunnen geven van burgers in het systeem en bureaucratie te verminderen, maar ook nieuwe maatschappelijke uitdagingen aangaan.
Nederland heeft op gebied van de ‘e-overheidsdiensten’ vooruitgang geboekt; inmiddels maakt 86% van de Nederlanders gebruik van digitale overheidsdiensten. Maar we staan als land slechts op de 12e plaats in Europa wat betreft open overheidsdata en op de 16e plaats wat betreft het aandeel van overheidsdiensten die online kunnen worden afgehandeld. De Vrije Universiteit Brussel deed namens het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) onderzoek naar de mogelijkheden hoe blockchain kan worden toegepast in de publieke sector, welke publieke waarden kunnen worden versterkt of verzwakt door de adoptie van de technologie en welke kansen en uitdagingen daaraan zijn verbonden in ons land.
Volgens Cem Adiyaman van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties “was een grote eye-opener dat blockchain ook autoritaire effecten kan creëren als deze verkeerd wordt ingezet. Natuurlijk kennen we de bekende verhalen, maar de onderzoekers hebben een aantal kernvragen gesteld waardoor ik toch voorzichtiger ben geworden in mijn denken. Een vraag zoals: Wat als overheden het zouden gebruiken om het gedrag van burgers te beïnvloeden of te controleren om ervoor te zorgen dat de gestelde doelen worden bereikt (bijvoorbeeld klimaatdoelstellingen die niet tijdig op vrijwillige basis zullen worden bereikt (bijvoorbeeld via microbetalingen, mobiliteitstoezicht etc)? dat zet je wel aan het denken!”
De onderzoekers zijn op talloze overheidsdiensten ingegaan, van paspoortafgifte tot persoonlijke gezondheidsdossiers, van stemmen tot subsidies en self sovereign identity en van paspoorafgifte tot grensoverschrijdende belastingheffing en toerisme. Voor de besluitvorming wordt aanbevolen om te kijken naar de volwassenheid van de use case in andere landen en dan na te gaan welke software architectuur en implementatie daarbij is gekozen en ingezet.
Op basis van onze onderzoeksresultaten stellen de onderzoekers vast dat 71% van de bevraagde experts het ermee eens is dat de invoering van DLT het imago van overheidsdiensten zou versterken, door bijvoorbeeld de toegenomen transparantie. Het meest interessante is dat de meeste experts het er niet mee eens zijn dat het personeel in de publieke sector adoptie zou steunen en vinden dat de houding van de overheid nu niet geschikt is voor adoptie (slechts 26% en 16% zijn het erover eens dat er de nodige steun en de houding is).
De Nederlandse overheid wordt niet aanbevolen om belemmeringen, zoals gebrek aan financiering, kennis over de technologie en houding vanuit de overheid zelf, te onderzoeken en ondersteunen, maar ook om een krachtige, strategische aanpak op te zetten, in samenwerking en samenspraak met de vele partijen die het Nederlandse ecosysteem rijk zijn.
Momenteel is het ministerie bezig met te inventariseren wat men met de bevindingen uit het rapport gaat doen. Hier wordt binnenkort meer over bekend.
