Als mens organiseren we ons al sinds dat we op de aarde rondlopen in steeds andere, nieuwere vormen. De afgelopen jaren heeft de versnelde digitale transitie ervoor gezorgd dat steeds meer organisaties in de ‘cloud’ worden getrokken. Onderzoek laat zien dat meer dan driekwart van de internetgebruikers inmiddels in een online community zit, en een ander onderzoek laat zien dat bijna 80% van de respondenten aangeeft dat de belangrijkste community waar zij lid van zijn online opereert. We zien zelfs allerlei nieuwe organisatievormen ontstaan, zoals de deeleconomie en contentnetwerken, die mensen belonen voor hun bijdrage aan een netwerk.
Gemeenschappen hebben de afgelopen honderden jaren dus een belangrijke rol gespeeld in de opbouw van onze menselijke beschaving, die nog nooit zo rijk is geweest. Maar tegelijkertijd creëren ze nu grote problemen, die een sterk negatieve impact hebben op onze maatschappij. Zoals grote verschillen in welvaart en de zeer negatieve maatschappelijke gevolgen die voortvloeien uit winstmaximalisatie.
Ook de nieuwe organisatievormen zijn doorgaans nog steeds centraal gecoördineerd. Hierdoor worden de verschillen tussen de deelnemers binnen een dergelijke organisatie nog veel groter. We zien de grote verschillen in beloning tussen werknemers en chauffeurs van Uber, maar bijvoorbeeld ook dat de top 1,4% van de muzikanten op Spotify 90% van de royalty’s incasseert.
Waar bedrijven in het begin zorgden voor structuur in onze maatschappij, lijkt dat nu juist op verschillende vlakken een kloof te veroorzaken. Dit, gecombineerd met de snel stijgende eenzaamheid en ‘the great resignation’, heeft ervoor gezorgd dat DAO’s in rap tempo populair zijn geworden. DAO’s pakken namelijk veel tekortkomingen van huidige bedrijven aan, zoals de niet werkende hiërarchische organisatievormen, de toetredingsdempels en het grote verschil in de beloning tussen aandeelhouders, management en werknemers.
Wat zijn Decentrale Autonome Organisaties?
DAO’s zijn in de basis geprogrammeerde organisaties op de blockchain. De regels worden vastgelegd in zogenaamde ‘smart contracts’. Waar Bitcoin (financiële) tussenpersonen overbodig maakt bij het versturen en ontvangen van geld, maken DAO’s management overbodig. Je kan alles wat je wilt automatiseren en in transparante vorm inzichtelijk maken voor gebruikers; een samenspel tussen geautomatiseerde protocollen en de mensen die er gebruik van maken. Er is daardoor geen hiërarchie, maar dus ook geen bureaucratie. Ze bieden daarnaast digitale ondersteuning voor samenwerking, bestuur en waarde distributie.
Decentrale Autonome Organisaties in Nederland
Ook in Nederland, wordt inmiddels hard gewerkt aan DAO’s. Een aantal professionals op dit gebied, heeft daarvoor de eerste Nederlandse DAO Hub opgezet. Kartrekker Peter Nobels werd “geïnspireerd als hockeycoach door de teamsport. Echt het samenwerken van mensen, in plaats van het volgen van een leider”. ‘Wisdom & power of the crowd’, wat volgens Nobels “te weinig wordt benut”. Macht is goed om knopen door te hakken, maar Nobels is veel meer geïnteresseerd in “hoe mensen samen tot een veel beter onderlegd besluit kunnen komen”.
DAO’s zijn volgens Nobels makkelijk gezegd “een Whatsapp groep met een gemeenschappelijk doel, een geldpotje om het geld te beheren en vooraf vastgelegde afspraken over hoe je besluiten neemt en het geld uit geeft.”. Samenwerken kennen we in onze maatschappij natuurlijk al op talloze manieren, maar DAO’s “verlagen door het automatiseren van beslissingen en processen, de drempel tot deelname. Het voegt vertrouwen toe aan bepaalde communities, doordat je veel afspraken vastlegt in code en bijvoorbeeld de uitslag van stemrondes direct transparant zijn en niet aan te passen in bijvoorbeeld Excel. Daarnaast is door mede—eigenaarschap en medezeggenschap de betrokkenheid van de leden heel groot”.
De DAO Hub werd gestart door Nobels en collega’s, om in een multidisciplinair team samen te werken en samen te leren. Er zitten professionals in, met achtergronden op juridisch, technologisch en politiek vlak, die allemaal expert zijn in hun eigen vak. Een van die experts is Maarten Smakman, die al meerdere DAO’s opzette en ook is gelieerd aan de Copernicus Beer Dao. Hierin waagt een collectief van bierliefhebbers “een poging om een gedecentraliseerd biermerk op te zetten”.
Ook een van de meest gerespecteerde thought leaders op gebied van blockchain in Nederland, Olivier Rikken, heeft zich aangesloten bij de hub. Rikken is de eerste persoon in Nederland die promoveert op DAO’s, waar hij al meer dan 4 jaar mee bezig is. Hij “heeft inmiddels 9000 DAO’s wereldwijd gevonden en verwacht dat we wel eens kunnen doorgroeien naar 20.000, vanwege de platformen zoals Aragorn, waarmee je tegenwoordig makkelijk een DAO kan opzetten”.
Rikken moet nog promoveren, maar ziet al wel allerlei interessante trends in zijn data analyse; “hoe hoger het aantal tokenhouders, hoe langer een DAO normaliter bestaat”. Ook al zijn er duizenden DAO’s actief, “het zijn vaak nog wel probeersels; enthousiastelingen die met techniek, governance en token economy uitvogelen hoe zaken (kunnen) werken. Al zijn sommigen al heel serieus bezig en kunnen we binnenkort in Nederland de eerste drie bedrijven verwachten, die hun organisatie structuur gaan omzetten naar een DAO structuur“.
Inmiddels zijn er dus wereldwijd duizenden voorbeelden van DAO’s actief. Van Service DAO’s, waar freelancers gezamenlijk een grote klus binnenhalen, tot Investerings DAO’s als de FlamingoDAO, waarmee investeerders al meer dan $1 miljard inlegden en daarmee al 250 NFT’s kochten. Maar volgens Nobels zijn er ook heel veel andere mooie DAO’s live, die zich richten op positieve impact op de maatschappij, door bijvoorbeeld gemeenschappelijke voorzieningen te beheren, zoals windmolenparken. Die windmolens zijn dan van de DAO en niet van ‘n individu of ’n bedrijf. Alle leden mogen meebesturen en de opbrengst gaan naar alle leden. Daarmee vervangen bestuursrechten eigendomsrechten.
Wat vooral interessant is aan DAO’s volgens Rikken, zijn “de nieuwe manieren van governance. Wat we nu al een beetje zien bij de sharing economy; community owned systems. Maar ook de mogelijkheid voor burgers om meer deel te nemen in beslissingen, bijvoorbeeld tijdens crisis situaties”.
Niet alleen maar rozengeur en maneschijn
Met de snelheid waarmee alles plaatsvindt, gaan helaas ook verschillende dingen fout. Een van de eerste DAO’s, ‘TheDAO’, die $150 miljoen ophaalde aan investeringen, werd gehackt door een fout in de code. Hierdoor werd er $70 miljoen buitgemaakt. Ook werd er recent bij de hack van BadgerDAO $130 miljoen buit gemaakt. Er wordt hard gewerkt aan oplossingen om hacks tegen te gaan en de schade van een mogelijke hack te minimaliseren. Volgens Nobels “zijn er doorgaans wel waterdichte oplossingen, maar er worden fouten gemaakt en sommige oplossingen hebben we nog te ontdekken. Samen leren en verbeteren.”
Het voornaamste knelpunt is volgens Smakman, “vooral de ‘user experience’ die bij de meeste DAO’s momenteel nog niet optimaal is, wat adoptie door het bredere publiek in de weg staat”. DAO’s zijn volgens hem “vooral het feestje van cryptosavy mensen (die handig zijn met bijvoorbeeld de Metamask wallet), terwijl de belofte van DAO’s (efficient globaal samenwerken) veel verder gaat”.
Alle mooie mogelijkheden en plannen van DAO’s ten spijt, het wordt nog flink overschat hoeveel mensen daadwerkelijk willen participeren in de besluitvorming van een organisatie volgens Rikken. Hij ziet dan vooral ook “meer DAO constructies zoals we die al kennen in huidige organisatievormen, met mogelijkheden tot stemmen, maar ook een council die bepaalde beslissingen neemt namens alle deelnemers van een DAO. De DAO vorm is voor veel organisaties nu eenmaal super ineffectief, door bijvoorbeeld steeds voor alles een referendum te moeten houden”.
Ook juridisch zijn er volgens Nobels nog veel haken en ogen. Vooral op het gebied van aansprakelijkheid; “kan je een algoritme voor de rechter dagen? Wat doe je met alle anonieme leden waarvan enkel een IP adres bekend is? Wat als er een frauduleus voorstel is ingebracht en door de meerderheid is goedgekeurd? Wie draagt de BTW en andere vormen van belasting af?”.
Veel van de activiteiten vallen echter al onder de bestaande wet- en regelgeving volgens Rikken; “veel elementen van DAOs liggen in lijn met bestaande juridische structuren, zoals bijvoorbeeld het stemrecht en de bestaande wet- en regelgeving rondom verenigingen, stemrecht met tokens en bestaande wet- en regelgeving rondom aandelen etc. Enkel in een paar specifieke gevallen zit de bestaande wet- en regelgeving het opzetten en runnen van een DAO momenteel in de weg”.
Het zijn grote uitdagingen. Door schade en schande worden steeds meer DAO’s wijs, ook bijvoorbeeld op het vlak van gezamenlijke beslissingen. De eerste grote stappen zijn gezet, de eerste succesvolle DAO’s zijn een feit. Nobels is “inmiddels met Nederlandse politieke partijen in gesprek”. Hij voorziet dan ook een mooie toekomst, “met meer autonomie in communities, die echt alles in eigen hand gaan nemen, met steeds meer ‘governance rights in plaats van eigendom”.
Een wereldwijde, frictie loze samenwerking is voor Smakman “de overkoepelende missie, met de mensheid opererend in zwermen. Een wereld waarin mensen zich los van land/achtergrond/geloofsovertuiging achter een gezamenlijk doel kunnen scharen om na het realiseren van dat doel weer haars/zijns weegs te gaan. Het zijn grote woorden, maar in de goed functionerende DAO’s zie je deze wereld al doorschemeren”.
Nobels, Smakman, Rikken en hun collega’s van de DAO Hub organiseren op 15 juni een groot event over DAO’s: “How to DAO it” in Amsterdam, tijdens de Dutch Blockchain Days, die wordt georganiseerd door de Blockchain Netherlands Foundation. De registratie net is geopend en tickets zijn te verkrijgen.
