Inmiddels zijn er 109 landen mee bezig volgens CBDC Tracker; een Central Bank Digital Currency. Waar centrale bankier Jerome Powell van de Amerikaanse Federal Reserve recent duidelijk aan heeft gegeven dat de Verenigde Staten ver verwijderd is van de lancering van een mogelijke CBDC, wordt er wereldwijd door overheden aan gewerkt en zijn de eerste al gelanceerd in Jamaica, Zimbabwe, Nigeria in de Bahama’s. Zo ver is het nog niet in Europa, maar er wordt wel hard gewerkt om op korte termijn een besluit hierover te nemen. NodeNieuws ging in gesprek met het hoofd CBDCs van De Nederlandsche Bank; Menno Broos.
“Een digitale euro maakt het Europese betalingsverkeer minder afhankelijk van landen en ondernemingen buiten Europa” aldus De Nederlandsche Bank in haar jaarverslag. “Overigens is deze digitale euro er niet morgen. Er moet een goede balans worden gevonden tussen privacy en het risico op witwassen en er moeten afspraken worden gemaakt over de bekostiging van de digitale euro, om maar twee elementen die nog geregeld moeten worden te noemen. Dit zal zijn beslag moeten krijgen in Europese wetgeving. Het primaat voor de invoering van de digitale euro is uiteindelijk aan de politiek.”
Het is wat dat betreft nog absoluut niet zeker, of we ook in Europa een CBDC krijgen volgens Broos; “De politiek moet akkoord en richting geven over wat voor digitale euro zij willen hebben. De Commissie heeft een voorstel voor een verordening gepubliceerd, de Europese Raad en het Europees Parlement zijn nog altijd aan het onderhandelen.”
Toch wordt er op de achtergrond hard gewerkt aan vooral het onderzoeken van de mogelijkheden. Volgens een recent onderzoek van de ‘bank der banken’, de Bank for International Settlements (BIS) vinden de meeste projecten momenteel plaats in gedigitaliseerde economieën met een hoog innovatievermogen.
Maart 2024 https://www.bis.org/publ/work880_updates_mar2024.pdf
Het toegenomen aantal pilots en zelfs al lanceringen, wordt gevoed door de sterk toenemende vraag om een digitale munt, die wordt uitgegeven voor een Centrale Bank. Mensen doen bijvoorbeeld steeds minder vaak betalingen met contant geld. In Europa zijn het aantal betalingen zonder contant geld vorig jaar met meer dan 8% gestegen tot 98 miljard. Bijna de helft van al deze betalingen werd gedaan met een betaalkaart, en de rest vooral door geld over te maken of automatisch te betalen.
De coronapandemie heeft ervoor gezorgd dat meer mensen digitaal gaan betalen. Ze kopen vaker online en kiezen in winkels meer voor betalingen zonder dat je de betaalautomaat hoeft aan te raken. In Europa zou digitaal Eurogeld net als contant geld van de Centrale Bank komen, maar dan voor online gebruik.
De Nederlandsche Bank heeft volgens Broos “de wettelijke taak om de goede werking van het betalingsverkeer te waarborgen. Daar hebben we verschillende instrumenten voor, en één daarvan is de uitgifte van bankbiljetten. Maar we zien ook dat, juist in Nederland, cash steeds minder wordt gebruikt en daarmee de rol van publiek geld in de economie kleiner wordt. Dat is de belangrijkste reden dat we nadenken over een digitaal alternatief naast cash. CBDC kan in onze ogen vooral de positieve eigenschappen van cash waarborgen in een tijd van steeds verdere digitalisering: altijd beschikbaar, overal in Europa te gebruiken, inclusief, en met waarborgen voor privacy.”
Daarnaast willen Centrale Banken minder afhankelijk worden van zowel commerciële banken, als steeds meer (voornamelijk Amerikaanse) betaalproviders als Visa, Paypal en Apple. Er wordt inmiddels druk gespeculeerd over het Europese CBDC project door verschillende groeperingen. Sommige media schetsen zelfs al het beeld van een ‘digitale enkelband’ en de Europese Centrale Bank die ‘digitaal lijfeigenschap’ voorbereidt. Ook kwam het Nederlandse Follow the Money laatst met een verhaal dat Europese banken (achter de schermen) sterk lobbyen tegen de digitale euro. Ze zouden vrezen om het klantcontact te verliezen, om goedkope financiering via deposito’s kwijt te raken, hogere kosten voor betalingen of voor ‘bankruns’. Banken pleiten voor een digitale euro die zoveel mogelijk gebruik maakt van de bestaande (‘hun’) infrastructuur.
Beide lijken uitersten, de waarheid ligt in het midden volgens Broos. Wat de rol van banken zou moeten zijn in het geldstelsel, en specifiek in het betalingsverkeer, is volgens hem “vooral een politieke discussie. DNB ziet op dit moment geen noodzaak om het radicaal anders te doen dan we het nu hebben ingeregeld. Wel willen we dat de toegang tot publiek geld in een steeds verder digitaliserende samenleving gewaarborgd is. Dat standpunt is niet tot stand gekomen door een (geheime) lobby, maar door verschillende maatschappelijke belangen af te wegen.”
Er wordt door vele experts over heel Europa inmiddels jaren aan het project gewerkt en hier zijn ook al allerlei lessen en inzichten opgedaan. Een van de belangrijkste lessen? Volgens Broos “waarderen consumenten de privacy in hun betalingen en daar maken we ons dus ook hard voor. We denken na over verschillende technieken en ontwerpen, de knoop is daarover nog niet helemaal doorgehakt. Maar kern van de ontwerpen is dat het Eurosysteem, bij het bevestigen van overboekingen, deze niet kan linken aan een individu. In de offline modus van de digitale euro gaan transacties tussen twee toestellen en daar kan zelfs helemaal niemand meekijken.”
Een van de drijfveren van de ontwikkeling van CBDC’s, is de snelle ontwikkeling van digitaal geld en cryptovaluta geweest. Bij heel wat projecten wordt dan ook gekeken of ze gebruik kunnen maken van blockchain technologie. Ook al ontwikkelt de technologie zich razendsnel, er zijn volgens onderzoek nog steeds uitdagingen op gebied van prestaties, schaalbaarheid en cross-chain interoperabiliteit.
Een op blockchain gebaseerde digitale valuta van de centrale bank (CBDC) biedt centrale banken controle over de gelduitgifte en beschermt tegelijkertijd de privacy van gebruikers. Dit bevordert hun vertrouwen zonder afhankelijkheid van tussenpersonen. Met regels ingebouwd in het protocol, zoals limieten en toegang voor derden, garandeert het systeem naleving, data beschikbaarheid, en transparantie.
Maar het is nog alles behalve zeker, dat als de Europese CBDC het daglicht ziet, het gebruik zal maken van blockchain technologie volgens Broos; “nog niet alles is set in stone en het is ook aan de partijen die de ‘achterkant’ gaan ontwikkelen, om de dan beschikbare laatste technieken toe te passen. Er is technisch veel mogelijk maar dit hangt af van beleidskeuzes. Bijvoorbeeld of je een blockchain-achtige techniek zou willen gebruiken. We denken wel specifiek aan een UTXO datastructuur, zodat we gaan werken met ‘tokens’ en niet zozeer met ‘accounts’. Dat is natuurlijk een van de eigenschappen die al worden toegepast in sommige blockchains. Maar een consensus mechanisme, om een ander voorbeeld te noemen, lijkt me zeer onwaarschijnlijk.”
Sommige CBDC projecten zijn al gelanceerd, zoals in China. Maar hier is weinig over bekend volgens Broos; “we hebben geen contact met de Chinese centrale bank en weten ook heel weinig over hun initiatief. Wat we wel weten, is dat de Chinese centrale bank heel andere motieven heeft om een CBDC te lanceren. Daarmee is hun CBDC echt onvergelijkbaar met de digitale euro.”. Een verschil van motieven zien we ook al ontstaan binnen de Europese Unie volgens Broos: “de landen van de eurozone hebben allemaal heel andere uitgangspunten als het gaat om betalen. Bijvoorbeeld of er nu nog veel cash wordt gebruikt of niet. Dat heeft invloed op de behoeftes en verwachtingen ten aanzien van de digitale euro.”
Europese landen die niet de Euro gebruiken, zoals de Zweedse kroon en Poolse zloty kunnen volgens Broos “eenvoudig meeliften op onze techniek. Daarbuiten wordt het lastiger. Ik denk dat er private bedrijven dit als een dienstverlening gaan aanbieden, het is niet het eerste waar wij ons nu druk om maken. De Eurozone markt is met 349 miljoen consumenten groot genoeg en de digitale fragmentatie in die markt op te lossen, is al een hele uitdaging!”
Ook al zijn de ontwikkelingen de afgelopen jaren heel snel gegaan en is inmiddels 98% van de centrale banken er mee bezig, het zal nog wel even duren voordat we een Europese CBDC kunnen verwachten in Nederland. “Er wordt wel gesproken over eerste pilots voor de digitale euro rond 2028. Voor een volledige uitrol van alle functionaliteit overal in Europa, zit je echt wel richting het einde van het decennium of zelfs daarna.”
